Από την 1η Μαρτίου 2023 έχουμε μια νέα κυβέρνηση και ένα νέο Υπουργικό Συμβούλιο. Σύντομα θα ακολουθήσουν οι διορισμοί Διοικητικών Συμβουλίων οργανισμών που ελέγχει το κράτος. Στο παρών άρθρο θα εστιασθώ στους οργανισμούς αυτούς, των οποίων οι δραστηριότητες είναι επιχειρηματικές και έχουν να ανταγωνιστούν ιδιωτικές επιχειρήσεις, όπως η ΑΤΗΚ, ΡΙΚ, ΑΗΚ, Πανεπιστήμιο Κύπρου, ΟΚΥΠΥ, ΘΟΚ, κλπ.
Θέση μου είναι ότι ο Πρόεδρος και η Κυβέρνησή του έχουν το δικαίωμα και την ευθύνη να επιλέξουν και να διορίσουν όποιους κρίνουν πιο κατάλληλους, διότι στο τέλος θα πρέπει να λογοδοτήσουν για την απόδοση των οργανισμών αυτών στον πολίτη και κυρίως τον φορολογούμενο, για τα αποτελέσματα τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά των οργανισμών αυτών.
Η αλχημεία που χρησιμοποιούνταν για αρκετά χρόνια για διαμοιρασμό των θέσεων στα κόμματα είναι κατά τη γνώμη μου και λανθασμένη και επικίνδυνη. Κανείς δεν είναι υπεύθυνος αλλά έγιναν οι οργανισμοί αυτοί η επιβράβευση ατόμων επειδή ήταν πιστοί κομματικοί ή τους οφείλουν τα κόμματα κάποια χάρη αλλά ακόμη χειρότερα έπρεπε να είναι ελεγχόμενοι, για περισσότερη εμπλοκή των κομμάτων σε προσλήψεις, προαγωγές αλλά και σε προμήθειες προϊόντων ή και υπηρεσιών στον συγκεκριμένο οργανισμό.
Τα κριτήρια επιλογής ενός Διοικητικού Συμβουλίου πρέπει να είναι άλλα και όχι η κομματική ταυτότητα, η οποία μάλιστα είχε την πιο ψηλή ιεράρχηση. Και για την στρέβλωση αυτή βλέπαμε παράδοξους διορισμούς, άτομα άσχετα με οργανισμούς αλλά και μηδενικές εμπειρίες όσον αφορά διοίκηση και γενικά λειτουργία και κατ’ επέκταση εποπτεία μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Ρόλος και λειτουργία ενός δ.σ.
Τα τρία πιο βασικά θεσμικά όργανα ενός οργανισμού είναι η Ιδιοκτησία, το Διοικητικό Συμβούλιο και η Διοίκηση/Διεύθυνση της εταιρείας.
- Στους ιδιοκτήτες (στην περίπτωση αυτή το κράτος) ‘ανήκει’ η επιχείρηση αλλά δεν λειτουργούν την επιχείρηση
- Η διοίκηση λειτουργεί την επιχείρηση αλλά δεν της ανήκει
- Το Διοικητικό Συμβούλιο είναι η γέφυρα μεταξύ των δύο αυτών και είναι το θεσμικό όργανο που αντικατοπτρίζει το επίπεδο εταιρικής διακυβέρνησης ενός οργανισμού.
Τα τρία αυτά όργανα πρέπει να έχουν διακριτές ευθύνες και λογοδοσία αλλά και επικοινωνία μεταξύ τους. Επίσης, θα πρέπει το κάθε όργανο να λογοδοτεί στο επίπεδο ευθύνης του, η διοίκηση στο Διοικητικό Συμβούλιο, το Διοικητικό Συμβούλιο στην Κυβέρνηση και η Κυβέρνηση στον πολίτη.
Τέλος, θα πρέπει οι αμοιβές να είναι ικανοποιητικές, ούτως ώστε να ελκύονται οι κατάλληλοι για τις θέσεις αυτές, που θα έχουν ως κύριο μέλημα τους την ευημερία του οργανισμού και μόνο και όχι οποιαδήποτε άλλα συμφέροντα. Τα πρόσωπα με τον διορισμό στους οργανισμούς αυτούς κατατάσσονται ως ΠΕΠ (Πολιτικά Εκτεθειμένο Πρόσωπο), το οποίο φέρει κάποιες επί πλέον ευθύνες και αυτό δυσκολεύει ακόμη περισσότερο το ενδιαφέρον και την προσέλκυση των κατάλληλων ατόμων.
Τα τρία θεσμικά όργανα έχουν ως κύρια χαρακτηριστικά και ευθύνες τα πιο κάτω:
- ΟΡΓΑΝΟ
- ΜΕΛΗ
- ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
- Ιδιοκτησία
- Κυβέρνηση / Αρμόδιος υπουργός
- Δύναμη, Επιρροή, Καθορίζουν τους κανόνες
- Διοικητικό Συμβούλιο
- Μέλη ΔΣ
- Σοφία και Κρίση
- Διοίκηση
- Διευθύνων Σύμβουλος
- Διευθυντική Ομάδα
- Προσωπικό
- Ικανότητα
Επιλογή μελών δ.σ.
Τα μέλη που επιλέγονται για ένα ΔΣ θα πρέπει να είναι καταρτισμένα και έμπειρα. Η κατάρτισή τους θα πρέπει να είναι συμπληρωματική μεταξύ τους, ανάλογα με τις ανάγκες του οργανισμού. Αν λχ στην ΑΤΗΚ η γνώση της τεχνολογίας αλλά και marketing είναι σημαντικές δεξιότητες, τότε πρέπει να κατέχεται από κάποιους από τους Διοικητικούς Συμβούλους, κοκ. Επίσης, τα άτομα αυτά θα πρέπει να είναι ανεξάρτητα από τον οργανισμό, δηλαδή να μην είναι πελάτες, προμηθευτές, φίλοι/συγγενείς/κουμπάροι CEO κλπ.
Τώρα, για να επιλεχθεί η σωστή ομάδα που θα απαρτίζει το ΔΣ του οργανισμού θα πρέπει να είναι ελκυστικoί οι όροι, τόσο σε περιεχόμενο όσο και σε αμοιβές. Τα ωφελήματα θα πρέπει να είναι σε ικανοποιητικό επίπεδο (€20-€30,000 τον χρόνο για τον Πρόεδρο και το 50% αυτού για τα μέλη). Επίσης, θα πρέπει να υπάρχει επιπλέον αμοιβή για συμμετοχή σε υπό-επιτροπές, όπως ελέγχου, κινδύνου κ.λπ.). Η αμοιβή αυτή αντικατοπτρίζει το επίπεδο ευθύνης και γνώσης που θα πρέπει να κουβαλούν οι σύμβουλοι και όχι τις ώρες εργασίας. Τα ΔΣ θα πρέπει να είναι μικρά (7-9 άτομα), για να είναι λειτουργικά.
Θα πρέπει να συνεδριάζουν σε τακτές ημερομηνίες, λχ κάθε πρώτη Τρίτη του μήνα και σε έκτακτες περιπτώσεις, όταν υπάρχουν επείγοντα θέματα. Θα πρέπει να γίνεται προσπάθεια να παρευρίσκονται όλα τα μέλη του ΔΣ στις συνεδριάσεις και αυτό μπορεί να επιτευχθεί πιο εύκολα όταν είναι μικρός ο αριθμός μελών και προκαθορισμένες οι ημερομηνίες. Οι συνεδριάσεις δεν πρέπει να είναι πολύωρες αλλά αποτελεσματικές. Θα πρέπει να υπάρχει μόνιμος Γραμματέας (λχ από Δικηγορικό Γραφείο του οργανισμού) και θα πρέπει να κρατούνται πρακτικά που θα εγκρίνονται το αργότερο στην επόμενη συνεδρία.
Στο ΔΣ θα πρέπει να συμμετέχει και ο CEO του οργανισμού και θα πρέπει να παρευρίσκονται και μέλη της Διευθυντικής Ομάδας όταν συζητούνται θέματα που τους αφορούν. Ο Οικονομικός Διευθυντής του οργανισμού συνήθως θα παρευρίσκεται σε όλες τις συνεδριάσεις. Σε όποιο θέμα συζητιέται και όποια απόφαση παίρνεται θα πρέπει να απαντάται το ερώτημα ‘θα βοηθήσει τον Οργανισμό;’. Για τον καθορισμό της Ημερήσιας Διάταξης, η οποία θα πρέπει να αποστέλλεται έγκαιρα, ευθύνη έχει ο Πρόεδρος, με τη συνεργασία του CEO και του γραμματέα.
Στο εξωτερικό τα ΔΣ συνήθως ελέγχονται από εξειδικευμένους ελεγκτές στα θέματα εταιρικής διακυβέρνησης και αποτελεσματικότητας. Επίσης, σε αρκετές χώρες, εκτός από τις διαφορετικές δεξιότητες, γίνεται προσπάθεια διαφορετικότητας των συμβούλων. Στην Αγγλία λχ τα ΔΣ έχουν ευθύνη να έχουν τουλάχιστο μία γυναίκα στους συμβούλους. Έρευνες μάλιστα έδειξαν ότι μια τέτοια συμμετοχή έχει θετικά αποτελέσματα στον οργανισμό και τα αποτελέσματα του.
Ανακεφαλαιώνοντας, εισηγούμαι όπως η σημερινή Κυβέρνηση, που δεν έχει κομματική προέλευση, αξιοποιήσει την ευκαιρία να κάνει τη διαφορά στο θέμα «διακυβέρνηση και οργανισμοί», προχωρώντας σε μικρά και εύκολα βήματα, όπως αναφέρονται πιο πάνω και είναι η πρακτική σε προηγμένες χώρες.
Η αποστολή των διοικητικών συμβουλίων
Οι κύριες ευθύνες του Διοικητικού Συμβουλίου είναι οι ακόλουθες:
- Επιλογή, αξιολόγηση και καθορισμός επιπέδων αμοιβών της ανώτερης Διευθυντικής ομάδας (Ηγετική Ομάδα) και κυρίως του Γενικού Διευθυντή / CEO / Διευθύνοντα Συμβούλου ανάλογα πως ονομάζεται στον κάθε οργανισμό
- Έγκριση / Διαμόρφωση Στρατηγικής που προτείνει ο CEO
- Έγκριση και επίβλεψη ετήσιων προϋπολογισμών
- Εποπτεία ρευστότητας οργανισμού και έγκριση ουσιαστικών αποφάσεων δανεισμού, επενδύσεων, πωλήσεων κλπ.
- Συμμόρφωση τόσο νομοθετική όσο και διαδικαστική
- Χαμηλές αμοιβές και εξυπηρέτηση
Το μεγαλύτερο ίσως λάθος που γίνεται στους οργανισμούς αυτούς είναι η εμπλοκή των Διοικητικών Συμβούλων στη λειτουργία του οργανισμού, ακόμα και στην αγορά υπηρεσιών και προϊόντων, προσλήψεις και προαγωγές, ακόμη και στις χαμηλότερες κλίμακες, διαφημιστική καμπάνια, τιμολογιακή πολιτική κλπ. Αυτό δυστυχώς έχει να κάνει με τον τρόπο επιλογής και αμοιβής των συμβούλων (είναι εκεί για να εξυπηρετούν τα κομματικά συμφέροντα, βοηθώντας την πελατειακή σχέση κόμματος / ψηφοφόρου). Επίσης, στις περισσότερες περιπτώσεις (ΑΤΗΚ, ΑΗΚ, Πανεπιστήμιο, ΡΙΚ κλπ.) οι αμοιβές των συμβούλων είναι χαμηλές και μάλιστα είναι ανά σύσκεψη – συνεδρία. Έτσι, η αύξηση του αριθμού των συσκέψεων βοηθά στην αύξηση των εσόδων και επίσης στην εμπλοκή σε θέματα εξυπηρέτησης. Αυτή η πρακτική ακυρώνει τη ανώτερη διοίκηση, η οποία σε κάποιες από τις περιπτώσεις βολεύεται με αυτό.
